ΕΝΟΤΗΤΑ 2 ΕΓΚΛΙΣΕΙΣ

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 2

Εγκλίσεις

Εγκλίσεις στις ανεξάρτητες προτάσεις

Εγκλίσεις ονομάζονται οι μορφές που παίρνει το ρήμα, για να φανερώσει πώς παρουσιάζεται το νόημά του από τον ομιλητή ή το συγγραφέα (αν αυτό που λέει το παρουσιάζει ως βέβαιο, πιθανό κ.λπ).

✔ Οι εγκλίσεις της νεοελληνικής γλώσσας είναι τρεις:

 α. η οριστική,  β. η υποτακτική  και γ. η προστακτική.

Από αυτές, μόνο η προστακτική διαφοροποιείται με ειδικές ρηματικές καταλήξεις, ενώ η οριστική και η υποτακτική διαφοροποιούνται ανάλογα με το ρηματικό μόριο (ας, θα, να) ή το αρνητικό μόριο (δεν, μην) που συνοδεύει το ρήμα.

α. Οριστική: συνήθως φανερώνει το πραγματικό, αλλά μερικές φορές δηλώνει το δυνατό, το πιθανό, ευχή και παράκληση.

π.χ. Αυτή τη στιγμή βρέχει (πραγματικό)

Θα έκανα (= θα μπορούσα να κάνω) τα πάντα για να τους σώσω (δυνατό)

Δεν μπορώ να βρω τον Αλέκο· θα έχει βγει (πιθανό)

Θα ερχόμουν μαζί σας ευχαρίστως (ευχή)

Δεν έρχεσαι μαζί μου αύριο στην Εφορία; (παράκληση)

• Η οριστική συνοδεύεται από το ρηματικό μόριο θα στις εξής περιπτώσεις:

– στους τύπους του μέλλοντα: θα λύνω, θα λύσω, θα έχω λύσει

– θα + παρελθοντικός χρόνος → δυνατότητα ή πιθανότητα: θα έλυνα, θα είχα λύσει

• Η οριστική παίρνει άρνηση δε(ν).

β. Υποτακτική: συνοδεύεται από τα ρηματικά μόρια ας, να και έχει άρνηση μη(ν). Φανερώνει κυρίως το ενδεχόμενο και το επιθυμητό, αλλά μπορεί να εκφράζει και προτροπή, παραχώρηση, ευχή, το δυνατό, απορία, το πιθανό, προσταγή.

π.χ. Ας γίνω πρώτα καλά, και βλέπουμε (επιθυμητό)

Ας φύγουμε (προτροπή)

Ας έρθει κι αυτός μαζί μας (παραχώρηση)

Ας πάει (= μακάρι να πάει) στο καλό (ευχή)

Τότε να δεις τι έχει να γίνει (δυνατό)

Να έρθω μαζί σου; Να μείνω εδώ; Τι να κάνω; (απορία)

γ. Προστακτική: σχηματίζει δικούς της ρηματικούς τύπους και περιορίζεται μόνο στο δεύτερο πρόσωπο ενικού και πληθυντικού. Φανερώνει συνήθως προσταγή, προτροπή και απαγόρευση, αλλά μπορεί να δηλώνει και παράκληση, ευχή ή έντονη περιέργεια.
Η προστακτική δεν παίρνει άρνηση (για να δώσουμε μια αρνητική διαταγή και να εκφράσουμε μια απαγόρευση πρέπει να καταφύγουμε στην υποτακτική: (να) μη γράφεις / (να) μη γράψετε).

π.χ. Έλα αμέσως εδώ (προσταγή)

Πάρε ένα γλυκό (προτροπή)

Συγχώρεσέ με για όσα σου έκανα (παράκληση)

ΑΣΚΗΣΗ

Σε ποια έγκλιση βρίσκονται τα ρήματα που γράφονται με έντονους χαρακτήρες στις παρακάτω προτάσεις; Τι δηλώνουν;

- Ας μείνουμε λίγο ακόμα εδώ.

- Ακούστε αυτό που σας λέω.

- Οι φίλοι μου θα έρθουν αργότερα.

- Μην προσπαθείς ακατόρθωτα πράγματα.

- Να σε περιμένω ή να φύγω;

- Να κάνεις ό,τι σου λέω.

- Μην γράφετε στα θρανία.

- Ανοίγεις το παράθυρο;

- Τι να διαβάσουμε ;

- Έλα τώρα, μην το παίρνεις κατάκαρδα.

Categories: ΓΛΩΣΣΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ