ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ
2
Τα είδη των συνθέτων
Σύνθεση ονομάζεται η διαδικασία σχηματισμού μιας νέας λέξης από δύο
ή περισσότερες άλλες λέξεις.
✔ Οι λέξεις που χρησιμοποιούνται
για να συνθέσουν τη νέα λέξη λέγονται συνθετικά.
Το πρώτο μέρος της νέας λέξης λέγεται πρώτο (α΄) συνθετικό και το δεύτερο
μέρος δεύτερο (β΄) συνθετικό.
✔ Η νέα λέξη που σχηματίζεται με
τη διαδικασία της σύνθεσης ονομάζεται σύνθετη
λέξη ή σύνθετο.
α΄ συνθετικό + β΄ συνθετικό → σύνθετο ή σύνθετη λέξη
χαρτί + πετσέτα → χαρτοπετσέτα
✔ Τα σύνθετα, ανάλογα με τη
σχέση του πρώτου με το δεύτερο συνθετικό, χωρίζονται σε:
α. παρατακτικά, β. προσδιοριστικά, γ. κτητικά, δ.αντικειμενικά.
α.
Παρατακτικά: τα δύο συνθετικά
παρατάσσονται το ένα δίπλα στο άλλο:
ψωμί + τυρί → ψωμοτύρι
άσπρος + μαύρος → ασπρόμαυρος
πηγαίνω + έρχομαι → πηγαινοέρχομαι
νότια + δυτικά → νοτιοδυτικά
β.
Προσδιοριστικά: το πρώτο
συνθετικό προσδιορίζει το δεύτερο:
τυρί + πίτα → τυρόπιτα (πίτα με τυρί)
άγριος + χοίρος → αγριόχοιρος (άγριος χοίρος)
σάπιο + καράβι → σαπιοκάραβο (σάπιο καράβι)
γ.
Κτητικά: τα κτητικά σύνθετα
μπορούν να αποδοθούν με τη φράση «εκείνος που έχει...»:
κόκκινα + μαλλιά → κοκκινομάλλης
(εκείνος που έχει κόκκινα μαλλιά)
γαλανά + μάτια → γαλανομάτης
(εκείνος που έχει γαλανά μάτια)
καλή + καρδιά → καλόκαρδος
(εκείνος που έχει καλή καρδιά)
δ.
Αντικειμενικά: το ένα
συνθετικό είναι ουσιαστικό και το άλλο ρήμα.
Το ουσιαστικό λειτουργεί ως αντικείμενο του ρήματος:
δέντρα + φυτεύω → δεντροφύτευση
καφές + πωλώ → καφεπώλης
καντήλι + ανάβω → καντηλανάφτης
Η
μορφή των συνθέτων: το συνδετικό φωνήεν
Συνδετικό
φωνήεν ονομάζεται το -ο- που εμφανίζεται ανάμεσα στο θέμα
του α΄συνθετικού (όταν αυτό είναι κλιτό) και στο β΄συνθετικό (όταν αυτό αρχίζει
από σύμφωνο),
π.χ. σημαία + στολισμός →σημαι -ο- στολισμός
γυναίκες + παιδιά →γυναικ -ό- παιδα
✔ Όταν το β΄συνθετικό αρχίζει
από φωνήεν (κυρίως α ή ο), συνήθως το συνδετικό -ο- δεν εμφανίζεται,
π.χ. γλυκός + ανάλατος →γλυκανάλατος
δεκαπέντε + Αύγουστος → Δεκαπενταύγουστος
ΑΣΚΗΣΗ
Να σημειώσετε την κατηγορία στην οποία ανήκουν τα
παρακάτω σύνθετα.
ΠΑΡΑΤΑΚΤΙΚΑ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΤΙΚΑ ΚΤΗΤΙΚΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΑ
ανοιγοκλείνω
γκριζομάλλης
παλαιοπώλης
φτωχόσπιτο
μεγαλόψυχος
επιπλοποιός
αγριολούλουδο
κιτρινόμαυρος
στομαχόπονος
μεγαλούπολη
ξαναβρίσκω