Τρίτη 9 Ιουνίου 2020

ΔΙΑΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ



ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ

ΕΝΟΤΗΤΑ 4

Οι διαθέσεις του ρήματος
Διάθεση είναι ο τρόπος με τον οποίο το ρήμα «διατίθεται» σε σχέση με το υποκείμενό του.
Η διάθεση δηλ αναφέρεται στη σημασία του ρήματος και στη σχέση που έχει με το υποκείμενό του και φανερώνει αν το υποκείμενο ενεργεί ή παθαίνει κάτι ή αν βρίσκεται σε κάποια κατάσταση.

Οι διαθέσεις του ρήματος είναι τέσσερις: ενεργητική, παθητική, μέση και ουδέτερη:
Ενεργητική διάθεση έχουν τα ρήματα που φανερώνουν ότι το υποκείμενο ενεργεί, π.χ. τρέχω
Παθητική διάθεση έχουν τα ρήματα που φανερώνουν ότι το υποκείμενο δέχεται ενέργεια ή παθαίνει κάτι από κάποιον άλλο, π.χ. φωτίζομαι (από τον ήλιο)
Μέση διάθεση έχουν τα ρήματα που φανερώνουν ότι το υποκείμενο ενεργεί και η ενέργεια ξαναγυρίζει στο ίδιο, π.χ. πλένομαι (πλένω τον εαυτό μου)
Ουδέτερη διάθεση έχουν τα ρήματα που φανερώνουν ότι το υποκείμενο βρίσκεται σε μια κατάσταση, π.χ. κοιμάμαι

Η διάθεση του ρήματος είναι ανεξάρτητη από τη φωνή στην οποία βρίσκεται. Δηλαδή, ένα ρήμα μπορεί να βρίσκεται στην ενεργητική φωνή και να έχει παθητική διάθεση (π.χ. μαύρισα από τον ήλιο) ή να βρίσκεται στην παθητική φωνή και να έχει ενεργητική διάθεση (π.χ. χρειάζομαι χρόνο) κ.λπ.

Η παθητική σύνταξη
Όταν διατυπώνουμε ένα νόημα χρησιμοποιώντας ρήμα παθητικής διάθεσης έχουμε παθητική σύνταξη.
• Στην παθητική σύνταξη υπάρχει και το ποιητικό αίτιο: ένα προθετικό σύνολο που φανερώνει το πρόσωπο ή το πράγμα από το οποίο παθαίνει κάτι το υποκείμενο, π.χ. προδόθηκα από τους φίλους μου (= οι φίλοι μου με πρόδωσαν).

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να αναφέρετε τη διάθεση των ρημάτων των παρακάτω προτάσεων.
- Ο Νίκος κοιμάται.
- Τα χιόνια έλιωσαν από την άνοδο της θερμοκρασίας.
- Η Μαρία περιποιείται πολύ τα μαλλιά της.
- Οι περισσότεροι άνθρωποι ξεκουράζονται τις μεσημεριανές ώρες.
- Οι μαθητές ετοιμάζονται για τις εξετάσεις.
-Τα περισσότερα αντικείμενα του σπιτιού καταστράφηκαν από την μανία της πυρκαγιάς.
- Ο Δημήτρης κάθεται με τις ώρες στον καναπέ και βλέπει τηλεόραση.
- Οι αθλητές του στίβου τρέχουν πολύ γρήγορα.

2. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και το αντίστροφο.
- Στο Βυζάντιο οι δυνατοί εκμεταλλεύονταν και καταπίεζαν τους μικροκαλλιεργητές.
- Κάθε χρόνο απονέμονται βραβεία από το σχολείο στους άριστους μαθητές.
- Ο απαγωγέας αναγνωρίστηκε από τον ήχο της φωνής του.
-  Οι φίλοι μας θεώρησαν το Βασίλη εγωπαθή και αλαζόνα .