ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ
4
Οι
διαθέσεις του ρήματος
Διάθεση είναι ο τρόπος με τον οποίο το ρήμα «διατίθεται»
σε σχέση με το υποκείμενό του.
Η διάθεση δηλ αναφέρεται στη σημασία του ρήματος και στη
σχέση που έχει με το υποκείμενό του και φανερώνει αν το υποκείμενο ενεργεί ή
παθαίνει κάτι ή αν βρίσκεται σε
κάποια κατάσταση.
✔ Οι διαθέσεις του ρήματος είναι
τέσσερις: ενεργητική, παθητική, μέση και ουδέτερη:
• Ενεργητική διάθεση έχουν τα ρήματα που φανερώνουν ότι
το υποκείμενο ενεργεί, π.χ. τρέχω
• Παθητική διάθεση έχουν τα ρήματα που φανερώνουν ότι το
υποκείμενο δέχεται ενέργεια ή παθαίνει κάτι από κάποιον άλλο, π.χ. φωτίζομαι
(από τον ήλιο)
• Μέση διάθεση έχουν τα ρήματα που φανερώνουν ότι το
υποκείμενο ενεργεί και η ενέργεια ξαναγυρίζει στο ίδιο, π.χ. πλένομαι (πλένω
τον εαυτό μου)
• Ουδέτερη διάθεση έχουν τα ρήματα που φανερώνουν ότι το
υποκείμενο βρίσκεται σε μια κατάσταση, π.χ. κοιμάμαι
✔ Η διάθεση του ρήματος είναι
ανεξάρτητη από τη φωνή στην οποία βρίσκεται. Δηλαδή, ένα ρήμα μπορεί να
βρίσκεται στην ενεργητική φωνή και να έχει παθητική διάθεση (π.χ. μαύρισα από
τον ήλιο) ή να βρίσκεται στην παθητική φωνή και να έχει ενεργητική διάθεση
(π.χ. χρειάζομαι χρόνο) κ.λπ.
Η
παθητική σύνταξη
✔ Όταν διατυπώνουμε ένα νόημα χρησιμοποιώντας ρήμα
παθητικής διάθεσης έχουμε παθητική σύνταξη.
• Στην παθητική σύνταξη υπάρχει και το ποιητικό αίτιο:
ένα προθετικό σύνολο που φανερώνει το πρόσωπο ή το πράγμα από το οποίο παθαίνει
κάτι το υποκείμενο, π.χ. προδόθηκα από τους φίλους μου (= οι φίλοι μου
με πρόδωσαν).
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1.
Να αναφέρετε τη διάθεση των ρημάτων των παρακάτω προτάσεων.
- Ο Νίκος κοιμάται.
- Τα χιόνια έλιωσαν από την άνοδο της θερμοκρασίας.
- Η Μαρία περιποιείται πολύ τα μαλλιά της.
- Οι περισσότεροι άνθρωποι ξεκουράζονται τις μεσημεριανές
ώρες.
- Οι μαθητές ετοιμάζονται για τις εξετάσεις.
-Τα περισσότερα αντικείμενα του σπιτιού καταστράφηκαν
από την μανία της πυρκαγιάς.
- Ο Δημήτρης κάθεται με τις ώρες στον καναπέ και βλέπει
τηλεόραση.
- Οι αθλητές του στίβου τρέχουν πολύ γρήγορα.
2. Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική και το
αντίστροφο.
- Στο Βυζάντιο οι δυνατοί εκμεταλλεύονταν και καταπίεζαν
τους μικροκαλλιεργητές.
- Κάθε χρόνο
απονέμονται βραβεία από το σχολείο στους άριστους μαθητές.
- Ο απαγωγέας αναγνωρίστηκε από τον ήχο της φωνής του.
- Οι φίλοι μας
θεώρησαν το Βασίλη εγωπαθή και αλαζόνα .