ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Β΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
1η ΕΝΟΤΗΤΑ
ΤΟ Υ Π Ο Κ Ε Ι Μ Ε Ν Ο
Οι μορφές του υποκειμένου
Υποκείμενο ονομάζεται η λέξη που δηλώνει ποιος ενεργεί ή
δέχεται μια ενέργεια ή βρίσκεται σε μια κατάσταση,
π.χ. Οι Έλληνες είναι
φιλόξενος λαός.
✔ Το υποκείμενο μπορεί να
είναι ουσιαστικό αντωνυμία ή οποιαδήποτε άλλη λέξη (επίθετο, μετοχή, άκλιτη λέξη κτλ.) ή πρόταση, με άρθρο ή χωρίς άρθρο:
• ουσιαστικό, π.χ. Ο Γιώργος κοιμάται.
• αντωνυμία, π.χ. Θα σας οδηγήσω εγώ.
• επίθετο, π.χ. Ο ξένος έφτασε.
• μετοχή, π.χ. Ο πεινασμένος καρβέλια ονειρεύεται.
• άκλιτη λέξη (επίρρημα), π.χ. Τα παρακάτω είναι
περιττά.
• πρόταση, π.χ. Ό,τι θα δείτε από εκεί και πέρα
ανήκει στη σφαίρα του ονείρου.
✔ Το υποκείμενο βρίσκεται
πάντα σε πτώση ονομαστική.
✔ Το υποκείμενο συχνά
παραλείπεται όταν είναι πρώτο ή δεύτερο πρόσωπο και ο ομιλητής ή ο συγγραφέας
δε θέλει να δώσει έμφαση σε αυτό
π.χ. Θα επιστρέψω το
βράδυ (ενν. εγώ).
Το τρίτο πρόσωπο
παραλείπεται συνήθως στις εξής περιπτώσεις:
• όταν εννοείται εύκολα
από τα συμφραζόμενα, π.χ. – Τι κάνει ο Νίκος;
– Είναι πολύ καλά (ενν. Ο
Νίκος).
• όταν είναι μια γενική
έννοια (π.χ. οι άνθρωποι),
• όταν μπορεί να εννοηθεί
μόνο ένα υποκείμενο, π.χ. Eίναι 6 μμ. (ενν. H ώρα).
• όταν το ρήμα δείχνει
κάποιο φυσικό φαινόμενο, π.χ. βρέχει
✔ Τα απρόσωπα ρήματα (πρέπει,
αρκεί, ενδέχεται, φαίνεται, απαγορεύεται, επιτρέπεται, πιστεύεται κ.λπ.) έχουν
υποκείμενο δευτερεύουσα πρόταση (που εισάγεται με το ότι, το πως ή με το να),
π.χ. Πρέπει να έρθεις.
Συμφωνία
υποκειμένου – ρήματος
·
Το ρήμα
συμφωνεί με το υποκείμενό του σε πρόσωπο και αριθμό.
·
Όταν
υπάρχουν περισσότερα από ένα υποκείμενα, το ρήμα μπαίνει σε πληθυντικό αριθμό
π.χ. Η Ευγενία και ο Περικλής παίζουν στην αυλή.
και στο επικρατέστερο πρόσωπο (το α΄ είναι
επικρατέστερο του β΄και το β΄ του γ΄).
π.χ. Εμείς και
εσείς θα πάμε εκδρομή.
Πότε θα έρθετε εσείς
και οι άλλοι;
ΑΣΚΗΣΗ
Να εξηγήσετε γιατί
στις παρακάτω προτάσεις παραλείπεται το υποκείμενο των ρημάτων.
- Ήρθες πολύ αργά.
- Φυσάει πολύ τις
τελευταίες ημέρες.
- Στο παζάρι
πουλάνε ό,τι μπορείς να φανταστείς.
- Θα σε περιμένω
μέχρι το μεσημέρι, αλλά μετά θα φύγω.
- Σο φαράγγι το
περνούν εύκολα μέσα σε λίγες ώρες.