ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
Η εκπαίδευση των
παιδιών στην αρχαία Αθήνα
Η
εκπαίδευση των παιδιών στην αρχαία Αθήνα αποτέλεσε πρότυπο για πολλές αρχαίες
ελληνικές πόλεις. Ιδεώδες της ήταν να γίνουν οι νέοι «καλοὶ κἀγαθοί». Αυτό
επιτυγχανόταν με την άσκηση του σώματός τους, ώστε αυτό να αποκτήσει ευρωστία
και ομορφιά, και της ψυχής τους, ώστε να γίνουν ενάρετοι.
Ἐν Ἀθήναις τοὺς παῖδας
μετ’ ἐπιμελείας διδάσκουσι καὶ
νουθετοῦσι. Πρῶτον μὲν καὶ τροφὸς
καὶ μήτηρ καὶ παιδαγωγὸς καὶ αὐτὸς ὁ
πατὴρ ἐπιμελοῦνται ὅπως βέλτιστος γενήσεται ὁ παῖς, διδάσκοντες ὅτι τὸ μὲν
δίκαιον, τὸ δὲ ἄδικον καὶ τόδε μὲν καλόν, τόδε δὲ αἰσχρόν ἐστι. Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν ἔλθωσιν, οἱ γονεῖς εἰς
διδασκάλων πέμπουσιν, ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ ἐπιμελοῦνται ὅπως
γράμματα μάθωσιν καὶ τὰ γεγραμμένα ἐννοῶσι, οἱ δὲ κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν ἡμερωτέρους αὐτοὺς ποιεῖν πειρῶνται
καὶ τὰς τῶν παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν ἁρμονίαν οἰκειοῦσι. Ἔτι οἱ παῖδες ἐν γυμνασίοις
καὶ παλαίστραις φοιτῶσιν, ἔνθα οἱ
παιδοτρίβαι βελτίω τὰ σώματα αὐτῶν ποιοῦσι, ἵνα μὴ ἀναγκάζωνται ἀποδειλιᾶν
διὰ τὴν τῶν σωμάτων πονηρίαν.
Μετάφραση
Στην Αθήνα διδάσκουν και συμβουλεύουν τα παιδιά με
φροντίδα. Αρχικά λοιπόν και η παραμάνα και η μητέρα και ο παιδαγωγός και ο ίδιος
ο πατέρας φροντίζουν πώς θα γίνει πολύ καλό το παιδί διδάσκοντάς του ότι αυτό
είναι δίκαιο και το άλλο άδικο και αυτό ωραίο και το άλλο άσχημο. Αργότερα,
όταν τα παιδιά φτάσουν στην κατάλληλη ηλικία, οι γονείς τα στέλνουν στους
δασκάλους, όπου οι δάσκαλοι της γραφής και της ανάγνωσης φροντίζουν να μάθουν
(τα παιδιά) γράμματα και να καταλαβαίνουν τα γραπτά κείμενα, και οι κιθαριστές
με το να παίζουν λύρα (ή αυλό) προσπαθούν να κάνουν τους μαθητές πιο ήρεμους
και εξοικειώνουν τις ψυχές τους με τον ρυθμό και την αρμονία. Επίσης, τα παιδιά
συχνάζουν στα γυμναστήρια και στις παλαίστρες, όπου οι δάσκαλοι της γυμναστικής
κάνουν πιο δυνατά τα σώματά τους (= των παιδιών), για να μην αναγκάζονται να
δειλιάζουν εξαιτίας της κακής σωματικής κατάστασής τους.
Νοηματική
απόδοση
Το απόσπασμα από τον Πρωταγόρα του Πλάτωνα που μελετούμε
περιγράφει την αγωγή και την εκπαίδευση των μικρών μαθητών στην Αθήνα της
κλασικής εποχής. Ο συγγραφέας απαριθμεί τις ειδικότητες δασκάλων που
αναλαμβάνουν να εκπαιδεύσουν τα παιδιά και υπογραμμίζει ποιος στόχος
επιδιώκεται με τη διδασκαλία κάθε μαθήματος.
Ερωτήσεις
1. Ποιοι
είχαν την ευθύνη για τα πρώτα στάδια της αγωγής των παιδιών μέσα στο σπίτι;
2. Σε ποια σχολεία φοιτούσαν οι μικροί Αθηναίοι, από ποιες ειδικότητες δασκάλων
εκπαιδεύονταν και τι μάθαιναν από τον καθένα;
Γλωσσικά
/ Γραμματικά Σχόλια
διδάσκουσι:
γ΄ πληθ. οριστικής ενεστώτα. ενεργ. φωνής του ρ. διδάσκω (= διδάσκω)
τροφός:
ονομ. ενικού του θηλ.
ουσιαστικού β΄ κλίσης ἡ τροφός (= η
παραμάνα)
παιδαγωγός:
ονομ. ενικού του αρσ.
ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ παιδαγωγός
ἐστί:
γ΄ εν. ορ. ενεστ. του
βοηθητικού ρ. εἰμί (= είμαι, υπάρχω)
διδασκάλων:
γεν. πληθ. του αρσ. ουσιαστικού β΄ κλίσης ὁ διδάσκαλος (=ο δάσκαλος)
πέμπουσιν:
γ΄ πληθ. ορ. ενεστώτα του ρ. πέμπω (= στέλνω)
οἱ
γραμματισταί: ονομ. πληθ.
του αρσ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ὁ
γραμματιστής (= ο δάσκαλος της γραφής και της ανάγνωσης)
οἱ
κιθαρισταί: ονομ. πληθ. του
αρσ. ουσιαστικού α’ κλίσης ὁ κιθαριστής
(= ο δάσκαλος της μουσικής)
τὰς
ψυχάς: αιτιατ. πληθ. του
θηλ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ἡ ψυχή
τὸν ῥυθμὸν: αιτιατική ενικού του αρσ. ουσιαστικού
β΄ κλίσης ὁ ρυθμός (= ο ρυθμός, η συμμετρία,
η τάξη).
οἱ
παιδοτρίβαι: ονομ. πληθ. του
αρσ. ουσιαστικού α΄ κλίσης ὁ παιδοτρίβης
(= ο δάσκαλος της γυμναστικής).