Πρόταση
είναι
το μεγαλύτερο σύνολο λέξεων που είναι γραμματικά οργανωμένο, δηλαδή οι λέξεις δεν παρατίθενται τυχαία η μία δίπλα στην άλλη, αλλά ακολουθούν
συγκεκριμένους κανόνες..
✔ Οι
προτάσεις, ανάλογα με τα δομικά
συστατικά τους (τα στοιχεία
από τα οποία
αποτελούνται), διακρίνονται σε τέσσερα είδη: απλές, ελ-
λειπτικές,
επαυξημένες, σύνθετες.
Πιο συγκεκριμένα:
α.
Απλή ονομάζεται
η πρόταση που έχει ολοκληρωμένο νόημα και απο-
τελείται μόνο από τα
βασικά στοιχεία (κύριοι όροι: ρήμα, υποκείμενο,
αντικείμενο,
κατηγορούμενο) που απαντούν στην ερώτηση ποιος και τι
π.χ.
Ο Γιώργος διαβάζει ένα βιβλίο.
β.
Ελλειπτική ονομάζεται
η πρόταση από την οποία λείπουν βασικά
στοιχεία
(όπως το ρήμα) επειδή εννοούνται εύκολα, π.χ. Μεγάλο πρόβλημα! (εννοείται το
ρήμα είναι)
γ.
Επαυξημένη ονομάζεται
η πρόταση η οποία, εκτός από τα βασικά,
έχει και άλλα στοιχεία
(προσδιορισμούς, συμπληρώματα),
π.χ.
Η Μαρία κρατούσε σφιχτά ένα μεγάλο φάκελο.
δ.
Σύνθετη ονομάζεται
η πρόταση η οποία έχει περισσότερα από ένα
υποκείμενα ή
κατηγορούμενα,
π.χ. Ο πατέρας και η μητέρα έφτασαν.
Είδη
προτάσεων, σημασίες τους και σημεία στίξης
❏ Όταν
επικοινωνούμε, προσπαθούμε να καλύψουμε ορισμένες επι-
κοινωνιακές ανάγκες
μας:
• να δώσουμε μια
πληροφορία (απόφανση)
• να ζητήσουμε μια
πληροφορία (ερώτηση)
• να ζητήσουμε από το
δέκτη να κάνει κάτι, τον παρακαλούμε ή τον διατάζουμε (παράκληση ή προσταγή)
• να εκφράσουμε ένα
έντονο συναίσθημα (επιφώνηση)
✔ Οι
προτάσεις, ανάλογα με την επικοινωνιακή
λειτουργία που επιτε-
λούν, δηλαδή ανάλογα με τη
σημασία τους, διακρίνονται σε τέσσερα εί-
δη:
αποφαντικές, ερωτηματικές, προστακτικές, επιφωνηματικές.
Πιο συγκεκριμένα:
α.
Αποφαντική λέγεται
η πρόταση που χρησιμοποιούμε συνήθως για να
δώσουμε μια πληροφορία,
π.χ. Η Άννα έχει αργήσει.
Στο
γραπτό λόγο, στις αποφαντικές προτάσεις βάζουμε τελεία.
β.
Ερωτηματική ονομάζεται
η πρόταση που χρησιμοποιούμε συνήθως
για να ζητήσουμε μια
πληροφορία,
π.χ. Έχει έρθει ο
Γιάννης;
Στο
γραπτό λόγο, στις ερωτηματικές προτάσεις βάζουμε ερωτηματικό.
γ.Προστακτική
λέγεται
η πρόταση που χρησιμοποιούμε συνήθως για να ζητήσουμε από κάποιον να κάνει κάτι
ή για να τον παρακαλέσουμε για κάτι,
π.χ. Τηλεφώνησέ μου
αύριο το βράδυ.
Στο γραπτό λόγο, στις
προστακτικές προτάσεις βάζουμε τελεία ή
θαυμαστικό.
δ.
Επιφωνηματική ονομάζεται
η πρόταση που χρησιμοποιούμε συνήθως
για να εκφράσουμε ένα
έντονο συναίσθημα,
π.χ. Δεν αντέχω αυτή
την κατάσταση!
Στο γραπτό λόγο, στις
επιφωνηματικές προτάσεις βάζουμε θαυμαστικό.
✔ Για
να επιτύχουμε το στόχο μας στην επικοινωνία, μπορούμε να χρη-
σιμοποιήσουμε διάφορα
είδη προτάσεων (αποφαντική, ερωτηματική,
προστακτική,
επιφωνηματική).
Η επιλογή μας εξαρτάται
από το δέκτη (αυτόν που μας
ακούει) και τη σχέση που έχουμε
μαζί του, από τον τρόπο μετάδοσης
του μηνύματος (πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία, κινητό τηλέφωνο κ.λπ.) και από
τις συνθήκες επικοινωνίας (αν
είμαστε μόνοι μας ή υπάρχουν και άλλα πρόσωπα στον ίδιο χώρο, αν υπάρχει πίεση
χρόνου κ.λπ.).
Έτσι, μπορούμε να ζητήσουμε μια πληροφορία χρησιμοποιώντας
όχι μόνο ερωτηματικές προτάσεις, αλλά και αποφαντικές ή προστακτικές, π.χ.
• Θα ήθελα να μου πεί κάποιος τις ώρες
των μαθημάτων.
• Πες μου τις ώρες των μαθημάτων.
• Ποιες είναι οι ώρες των μαθημάτων;
Ένας άλλος τρόπος διάκρισης των προτάσεων είναι ανάλογα με το
αν έχουν άρνηση ή όχι:
• Οι προτάσεις που δεν περιέχουν
άρνηση λέγονται καταφατικές,
π.χ. Η σχολική χρονιά άρχισε.
• Οι προτάσεις που περιέχουν άρνηση
[δε(ν), μη(ν)] λέγονται αρνητικές
π.χ. Ο Ηλίας δε θέλει να έρθει μαζί μας.